Portal educativo IGE

ver o mapa do portal

Mercado laboral
Actividade 2: os cambios do mercado laboral no último século


FICHA DA ACTIVIDADE

Obxectivos:

  • Analizar os cambios da poboación galega en relación coa actividade económica no último século.
  • Estudar a incorporación da muller ao mercado laboral.
  • Coñecer os cambios da poboación ocupada segundo o sector onde desenvolve a súa actividade económica.
  • Analizar o diferente comportamento do mercado laboral nas catro provincias galegas.

Palabras clave:

  • Idade laboral: en España, a idade mínima legal para que unha persoa se poida incorporar ao mundo laboral é os 16 anos. Cando se faga referencia á poboación en idade laboral estase considerando a poboación de 16 ou máis anos.
  • Activos: é o conxunto de persoas de 16 ou máis anos que subministran man de obra para a produción de bens e servizos económicos ou que están dispoñibles e fan xestións para incorporarse á produción. Activos = ocupados + parados.
  • Ocupados: son as persoas de 16 ou máis anos que teñen un traballo por conta allea, é dicir que traballan para outra persoa ou empresa (asalariados), ou exercen unha actividade por conta propia.
  • Parados: son parados todas aquelas persoas de 16 ou máis anos que están sen traballo, dispoñibles para traballar e buscando activamente emprego.
  • Inactivos: son todas aquelas persoas de 16 ou máis anos non clasificadas como ocupadas ou como paradas. Estarían incluídos: amas de casa, estudantes, xubilados, incapacitados para traballar, etc.
  • Poboación contada a parte:ata o mes de decembro de 2001 os homes que cumprían o servizo militar (ou servizo civil obrigatorio) clasificábanse como poboación contada a parte; isto é, non se incluían entre os activos nin entre os inactivos. Desde o día 1 de xaneiro de 2002 suprímese o servizo militar obrigatorio polo que tamén desaparece esta categoría.

Coñecementos previos necesarios:

Cuestións a resolver:

Coa información que se facilita no ficheiro Datos_Economia.xls deberás poder responder as seguintes preguntas:

  1. A partir da clasificación da poboación en relación coa actividade económica, calcula as taxas de actividade, ocupación e paro para os anos 1910, 1981, 1991, 2001 e 2010.
  2. Comenta brevemente como evolucionaron estas taxas nos últimos 100 anos.
  3. Calcula as taxas de ocupación por provincias e por sexo para os anos 1910 e 2010. Elabora as correspondentes gráficas de barras e compara os resultados.
  4. Debuxa gráficas de "tartas ou sectores" coa distribución da poboación ocupada por sectores de actividade para os anos 1910, 1981 e 2010.
    • ¿Que porcentaxe de ocupados traballaba no sector primario no ano 1910?.....................................(%)
      ¿E nos servizos?.....................................(%)
    • ¿Cal é o peso do sector primario en 2010?.....................................(%)
      ¿E o do sector servizos?.....................................(%)
  5. Do total da poboación inactiva de 1910, ¿que porcentaxe eran homes?.....................................(%)
    ¿E mulleres?.....................................(%)
  6. E para o ano 2010, ¿que porcentaxe do total da poboación inactiva supoñen os homes?.....................................(%)
    ¿E as mulleres?.....................................(%)
  7. No ano 1910:
    • ¿Cal era a situación de inactividade máis habitual entre as mulleres?.....................................
      ¿Que porcentaxe representaba sobre o total de mulleres inactivas?.....................................(%)
    • ¿Cal era a situación de inactividade máis habitual entre os homes?.....................................
  8. No ano 2010:
    • ¿Cal é a situación de inactividade máis habitual entre as mulleres?.....................................
      ¿Que porcentaxe representa sobre o total de mulleres inactivas?.....................................(%)
    • ¿Cal é a situación de inactividade máis habitual entre os homes?.....................................
      ¿Que porcentaxe representa sobre o total de homes inactivos?.....................................(%)

Descarga de datos

Descarga da ficha en pdf

Consideracións previas que hai que ter en conta antes de comezar a traballar

No desenvolvemento desta actividade utilízanse datos dun período temporal moi amplo. Isto trae consigo algunhas dificultades engadidas á hora de tratar os datos:

  • Cambia a clasificación da poboación en relación coa actividade económica. A comezos do século XX o paro era un fenómeno "residual", polo que se utilizaban case en exclusiva os conceptos de poboación "activa" e "improdutiva". Os parados estaban incluídos dentro desta última categoría. Na medida do posible tratouse de adaptar os datos á clasificación actualmente vixente.
  • Cambia a idade laboral. Na actualidade a idade mínima para incorporarse ao mercado laboral son os 16 anos. Isto non sempre foi así. A comezos do século pasado non era raro que rapaces menores desa idade xa traballasen para poder aportar ingresos ás familias que contaban con poucos recursos. Para que os datos sexan o máis homoxéneos posible, nesta actividade utilizarase unicamente a poboación de 12 ou máis anos.
  • As situacións de inactividade tamén variaron neste século. No censo de 1910 en "improdutivos" existía unha categoría dedicada a mendigos, vagabundos e prostitutas.
  • No censo de 1910 existe unha importante cantidade de persoas ocupadas (o 11%) que non se poden clasificar en ningún sector de actividade, dado que aparecen como "empregados, xornaleiros, peóns, ..." sen especificar o sector onde desenvolve a súa actividade.

¿Crees que aumentou ou que diminuíu a taxa de actividade nos últimos 100 anos?

A taxa de actividade permite coñecer a proporción de poboación que forma parte da "forza laboral", ben porque están traballando ou porque están buscando activamente un emprego.

Nas seguintes gráficas podes analizar a evolución da taxa de actividade desde 1910. Lembra que para calcular esta taxa de actividade só tes que considerar a poboación activa dividida pola poboación en idade laboral e multiplicar este cociente por cen.

Taxa de actividade por sexo e provincia
Fonte: IGE, INE. Censos de poboación
IGE-INE. Enquisa de pobaoción activa

Se non che saen estas gráficas podes premer no seguinte enlace para aprender a facelas paso a paso

A partir das gráficas anteriores trata de dar resposta as seguintes preguntas:

  • ¿É maior a taxa de actividade feminina ou a masculina?
  • ¿Como evolucionou a taxa de actividade masculina?¿e a feminina?
  • ¿Aumentaron ou diminuíron as diferenzas entre as taxas de actividade masculina e feminina?
  • A principios do século pasado as diferenzas entre as taxas de actividade por provincias non son moi importantes, pero a partir do censo de 1991 obsérvase que as provincias da Coruña e Pontevedra presentan valores máis elevados que as de Lugo e Ourense. ¿A que crees que se pode deber este feito?. Como axuda podes botar man da seguinte táboa
    Índice de envellecemento
    1981 2010
    A Coruña 39,6 134,3
    Lugo 70,7 209,1
    Ourense 60,7 214,8
    Pontevedra 31,5 105,6

    Fonte: IGE. Indicadores demográficos

    Este índice de envellecemento calcúlase como a relación da poboación de 65 ou máis anos entre a poboación menor de 20 (multiplicando o resultado por cen). Un valor superior a 100 deste índice indica que hai máis xente maior de 64 anos que mozos menores de 20. Ademais canto maior sexa o índice maior é o grado de envellecemento da poboación.

¿Cambiaron as clases de inactividade neste período?

A partir dos datos presentados no ficheiro Datos_Economia.xls podemos elaborar un gráfico de barras apiladas coas situacións de inactividade segundo o sexo para os anos 1910 e 2001. Premendo na seguinte ligazón poderás ver paso a paso como elaborar este tipo de gráficas.

Poboación inactiva segundo sexo e clase de inactividade
Fonte: IGE,INE. Censos de poboación

A partir dos datos Datos_Economia.xls e das gráficas anteriores trata de resolver as seguintes preguntas:

  • Do total da poboación inactiva existente en 1910, ¿que porcentaxe eran mulleres? ¿e homes?
  • ¿A que se dedicaban a maior parte das mulleres inactivas de 1910? ¿e dos homes?
  • ¿Cal é a clase de inactividade máis habitual entre os homes e as mulleres en 2001?
  • Calcula a taxa de inactividade masculina e feminina para os anos 1910 e 2001. Interpreta os resultados

¿e as taxas de ocupación?

A taxa de ocupación mostra a porcentaxe de ocupados que existe sobre o total de persoas en idade laboral. Nas seguintes gráficas podes ver como cambiou a taxa de ocupación segundo o xénero e a provincia desde o ano 1910. Para ver paso a paso como se calcularon estas taxas e como se elaboraron estas gráficas podes pinchar no seguinte enlace

Taxa de ocupación por sexo e provincia
Fonte: IGE, INE. Censos de poboación
IGE-INE. Enquisa de poboación activa

O primeiro que chama a atención ao ver as gráficas é que para o ano 1910 a taxa de ocupación feminina na provincia de Pontevedra sitúase entorno ao 66%, valor moi superior ao do resto das provincias. ¿Sabes a que se debe este feito?.
Ao estudar os datos do censo de 1910 un pouco máis polo miúdo, moitas destas mulleres traballadoras da provincia de Pontevedra están clasificadas dentro da categoría de "xornaleiras", sen especificar a que sector traballan. Se buscas un pouco por Internet atoparas que sobre o ano 1880 constitúese como industria o sector da conserva en Galicia. Durante a primeira metade do século XX esta industria atópase en expansión e as súas fábricas sitúanse sobre todo nas Rías Baixas. A industria conserveira é unha actividade maioritariamente feminina e moitas das mulleres que traballan neste sector fano por campañas. Este pode ser un dos motivos polo que moitas delas non se declarasen como traballadores do sector conserveiro no censo, senón que o fixesen como xornaleiras.

Resposta ti agora as seguintes cuestións:

  • ¿A que atribúes que para o ano 1910 case non existan diferenzas entre as taxas de actividade e as taxas de ocupación?
  • Compara a taxa de ocupación de 1981 coa de 1910 ¿como cambiou?¿diminuíu en todas as provincias?
  • Se agora comparas as taxas de ocupación de 1991 coas de 1981 ¿cambiou de igual xeito en todas as provincias?
  • En 1991 ¿como cambiou a taxa de ocupación feminina nas catro provincias con respecto a 1981?
  • ¿En que nivel de ocupación nos atopamos hoxe en día?

¿En que sectores de ocupación traballamos os galegos?

A continuación móstrase a distribución porcentual da poboación ocupada galega segundo o sector económico no que desenvolven a súa actividade profesional.

Distribución da poboación ocupada segundo sector de actividade. Galicia (%)

Facer un gráfico de sectores co Excel é inmediato, pero se nunca o fixeches ou tes algunha dúbida, podes consultar o tutorial de cómo elaborar un gráfico de sectores paso a paso.

  • ¿Cal crees que se debe que en 1910 case tres cuartas partes dos ocupados galegos traballasen no sector primario?
  • ¿Como influíu o éxodo rural na distribución da poboación ocupada por sectores?
  • ¿Al é o sector que máis porcentaxe de ocupados gañou nos últimos anos?

¿Existen diferenzas entre os sectores nos que traballan as galegas e nos que traballan os galegos?

Distribución da poboación ocupada segundo sector de actividade. Galicia (%)

Se non sabes como facer estas gráficas de barras aquí

Resposta agora as seguintes cuestións:

  • ¿Existen diferenzas nos sectores nos que traballaban os galegos e as galegas en 1910? ¿En que sector ou sectores?
  • ¿Que sector dá moi pouco emprego ás mulleres galegas?
  • ¿En cal aumentou de maneira máis pronunciada a porcentaxe de mulleres ocupadas?

¿Como cambiou o fenómeno do paro en Galicia?

Taxa de paro (%)

Neste enlace podes ver como calcular as taxas de paro e elaborar as correspondentes gráficas.

  • Ata os anos 70 as cifras de paro eran moi baixas. ¿A que atribúes este feito?
  • ¿Que colectivo homes/mulleres é o máis afectado polo fenómeno do paro?
  • ¿En que provincias é menor a taxa de paro? ¿Como relacionas isto cos valores que toma a taxa de actividade nestas provincias?
  • ¿Como evolucionou a taxa de paro? Ten en conta que nos anos 2001 e 2005 producíronse uns cambios metodolóxicos que provocan unha "ruptura" nas series de paro, tal e como podes observar na última gráfica.