Portal educativo IGE

ver o mapa do portal

O sector público
Actividade 2: os impostos


FICHA DA ACTIVIDADE

Obxectivos:

  • Coñecer os distintos tributos recadados en Galicia e a súa clasificación: os impostos estatais, autonómicos e compartidos.
  • Analizar o peso ou importancia de cada tributo na recadación da Comunidade Autónoma galega e do Estado en Galicia.
  • Familiarizarse co concepto de presión fiscal e aprender a calculalo.
  • Comparar a presión fiscal dos distintos países da Unión Europea e o que implican as diferenzas observadas.

Palabras clave:

  • Sector público: conxunto de organismos administrativos, entidades e institucións das que emana o poder político dun país.
  • Impostos: son tributos que as administracións públicas lles esixen aos individuos e ás empresas sen contraprestación. O pago de impostos realízase ao obter rendas (por traballo, pola realización dunha actividade económica, polo aluguer dunha vivenda, etc.), pola posesión de patrimonio e polo consumo que se realiza.
  • Contribucións (ou cotizacións) sociais: trátase de cantidades, proporcionais aos salarios recibidos, que teñen que pagar os empresarios e traballadores para a financiación as prestacións da Seguridade Social, o seguro de desemprego, de xubilación, de accidentes de traballo, etc.
  • Criterio de caixa: é unha medida de natureza contable que se obtén como diferenza entre a recadación bruta aplicada (por ingresos do orzamento corrente e dos exercicios pechados) e as devolucións pagadas.
  • Produto Interior Bruto (PIB): é o resultado da actividade produtiva das unidades de produción residentes.

Coñecementos previos necesarios:

Cuestións a resolver:

Seguindo a actividade deberás poder responder as seguintes preguntas:

  1. A partir das táboas coa recadación tributaria do Estado en Galicia e cos ingresos tributarios da Comunidade Autónoma galega, calcula os seguintes importes para o último ano dispoñible:
    • Ingresos por impostos directos cedidos da
      Comunidade Autónoma galega ............................................................................ millóns de euros
    • Ingresos por impostos directos do Estado en Galicia ....................................... millóns de euros
    • Ingresos por impostos indirectos cedidos da
      Comunidade Autónoma galega ............................................................................ millóns de euros
    • Ingresos por impostos indirectos do Estado en Galicia .................................... millóns de euros
    • Ingresos por tributos propios da
      Comunidade Autónoma galega ............................................................................ millóns de euros
    • Recadación tributaria por impostos directos do
      Estado en Galicia ................................................................................................... millóns de euros
    • Recadación tributaria por impostos indirectos do
      Estado en Galicia ................................................................................................... millóns de euros
  2. ¿Que imposto ten máis peso na recadación tributaria do Estado en Galicia? ¿Que porcentaxe supón?
    ...........................................................................................................; .......... %
  3. ¿Que imposto ten máis peso nos ingresos tributarios da Comunidade Autónoma galega? ¿Que porcentaxe supón?
    ...........................................................................................................; .......... %
  4. ¿Poderías calcular canto variou en termos relativos a recadación tributaria do Estado na nosa Comunidade Autónoma no último ano do que se dispón de información respecto ao anterior? .......... %
  5. A partir das táboas coa recadación tributaria total e co PIB nalgúns países da Unión Europea, calcula os seguintes importes para o último ano considerado:
    • A presión fiscal en España .............................................................. %
    • A presión fiscal na Zona Euro........................................................... %
    • A presión fiscal no país con maior PIB............................................ %
    • A presión fiscal no país con menor PIB........................................... %
  6. ¿Cal dos países para os que se dispón información presenta maior presión fiscal no último ano dispoñible? ¿Cal é o valor desta? ........................................................; .......... %
  7. ¿En cal dos países aumentou máis a presión fiscal nos últimos dez anos en termos absolutos? ........................................................
  8. ¿Canto variou en termos relativos a presión fiscal en España nos últimos dez anos? .......... %

Descarga de datos:

Descarga da ficha en pdf

Impostos estatais, autonómicos e compartidos

Ademais das clasificacións presentadas no apartado de teoría, os tributos recadados polo sector público tamén poden clasificarse atendendo á titularidade dos mesmos ou destino da súa recadación nos seguintes tipos: tributos estatais, autonómicos e compartidos ou cedidos.
No caso dos primeiros, o dereito de recadación pertence exclusivamente ao Estado e aí vai parar a totalidade da súa recadación (por estes impostos as Comunidades Autónomas non ingresan nada). Neste apartado inclúense, entre outros, o Imposto sobre sociedades e o Imposto sobre a renda dos non residentes.
Nos tributos autonómicos, pola contra, a recadación vai parar na súa totalidade ás arcas das autonomías. Trátase de impostos cuxa potestade para crealos e modificalos corresponde única e exclusivamente ao sector público autonómico; entre eles atopamos o Gravame sobre contaminación atmosférica ou o Canon eólico.
Finalmente, os tributos compartidos ou cedidos son aqueles establecidos e regulamentados polo Estado, nos que se cedeu o seu rendemento, de forma total ou parcial, á Comunidade Autónoma. Por conseguinte, unha parte do que se paga en concepto de impostos compartidos vai parar ás arcas estatais e a outra ás autonómicas. Nos tributos cedidos, o sector público central pode delegar nas Comunidades Autónomas, ademais do rendemento dos mesmos, as competencias normativas, de xestión, liquidación, recadación, inspección ou revisión. A continuación detállase a porcentaxe da recadación dos tributos compartidos coa que se queda a Comunidade Autónoma galega, así coma o tipo de tributo cedido de que se trata:

  • Imposto sobre a renda das persoas físicas (IRPF): ata o límite do 50% (xestionado polo Estado)
  • Imposto sobre o patrimonio: na súa totalidade (xestionado pola Comunidade Autónoma galega)
  • Imposto sobre sucesións e doazóns: na súa totalidade (xestionado pola Comunidade Autónoma galega)
  • Imposto sobre transmisións patrimoniais e actos xurídicos documentados: na súa totalidade (xestionado pola Comunidade Autónoma galega)
  • Tributos sobre o xogo: na súa totalidade (xestionado pola Comunidade Autónoma galega)
  • Imposto sobre o valor engadido (IVE): ata o límite do 50% (xestionado polo Estado)
  • Imposto especial sobre a cervexa: ata o límite do 58% (xestionado polo Estado)
  • Imposto especial sobre o viño e as bebidas fermentadas: ata o límite do 58% (xestionado polo Estado)
  • Imposto especial sobre os produtos intermedios: ata o límite do 58% (xestionado polo Estado)
  • Imposto especial sobre o alcohol e as bebidas derivadas: ata o límite do 58% (xestionado polo Estado)
  • Imposto especial sobre hidrocarburos: ata o límite do 58% (xestionado polo Estado)
  • Imposto especial sobre as labores do tabaco: ata o límite do 58% (xestionado polo Estado)
  • Imposto especial sobre a electricidade: na súa totalidade (xestionado polo Estado)
  • Imposto especial sobre determinados medios de transporte: na súa totalidade (xestionado polo Estado)
  • Imposto sobre as vendas polo miúdo de determinados hidrocarburos: na súa totalidade (xestionado polo Estado)

A continuación amósase a recadación tributaria da Comunidade Autónoma de Galicia no ano 2018:

Táboa 1. Ingresos tributarios (en miles de €) da Comunidade Autónoma de Galicia.
Criterio de caixa. Ano 2018

Fonte: información subministrada directamente pola Intervención Xeral da Comunidade Autónoma

No ano 2018 o sector público autonómico recadou 6.017,6 millóns de € en impostos, o 57,5% procedente dos impostos indirectos, o 39,4% de impostos directos e o 3,1% procedente de taxas e outros ingresos. Como se aprecia na gráfica de abaixo, o imposto que máis contribúe ás arcas autonómicas é o Imposto sobre o valor engadido, seguido do IRPF. O terceiro grupo de tributos que máis aporta corresponde ao dos impostos sobre consumos específicos, no que se agrupan os impostos especiais (imposto sobre hidrocarburos, sobre a cervexa, sobre o tabaco ou sobre a electricidade).

Gráfico 1. Distribución porcentual da recadación tributaria da Comunidade Autónoma de Galicia.
Criterio de caixa. Ano 2018

Na seguinte táboa preséntase a recadación tributaria do Estado en Galicia para o ano 2018. No caso dos impostos cedidos xestionados polo Estado a contía especificada só inclúe a parte da recadación que corresponde ao sector público central. Así, por exemplo, no caso do IRPF, a recadación total en Galicia no ano 2018 ascendeu a 4.900,3 millóns de euros (2.067,2 millóns de euros da tarifa autonómica e 2.833,1 da estatal) . O recadación non coincide exactamente ao 50% debido a que as Comunidades Autónomas teñen potestade para aplicar certas minoracións sobre a cantidade que están obrigados a pagar os cidadáns.

Táboa 2. Recadación tributaria total (en millóns de €) en Galicia.
Criterio de caixa. Ano 2018

Fonte: Instituto de Estudios Fiscales.
Base de Datos Económicos del Sector Público Español (BADESPE)

Cuestións para o alumno:

  • Elabora unha gráfica de sectores para representar a porcentaxe que supón cada imposto na recadación total do Estado en Galicia.
  • ¿Cal dos impostos ten máis peso na recadación tributaria do Estado en Galicia? ¿Cal pesa menos?
  • Calcula o montante que pagaron os cidadáns galegos en concepto de IVE e dos impostos especiais ao Estado e á Comunidade Autónoma galega respectivamente. ¿Que porcentaxe da recadación do Imposto sobre sociedades vai parar ás arcas estatais? ¿E do IRPF?
  • ¿Que porcentaxe representa o IVE sobre o total dos impostos indirectos?

A presión fiscal

A presión tributaria ou fiscal é a porcentaxe que supoñen os impostos en relación ao PIB (Produto Interior Bruto), ou o que é o mesmo, a porcentaxe da riqueza monetaria anual recadada polo Estado en concepto de impostos. Nas seguintes táboas preséntanse, por un lado, a suma dos impostos recadados en distintos países da Unión Europea (incluíndo as contribucións á Seguridade Social) no período 2009-2018 e, por outro lado, o PIB deses mesmos países no mesmo período de tempo:

Táboa 3. Recadación total por impostos e contribucións sociais
(en miles de millóns de €) nalgúns países da Unión Europea

Fonte: EUROSTAT

Táboa 4. Produto Interior Bruto (PIB) a prezos correntes
(en miles de millóns de €) nalgúns países da Unión Europea

Fonte: EUROSTAT

A partir destes datos, a presión fiscal dos países incluídos nas táboas calcúlase como:

Presión fiscal = (Recadación impositiva / PIB) * 100

Así, por exemplo, no noso país a presión fiscal en 2018 foi do 35,4%, o que implica que o Estado recadou en concepto de impostos e cotizacións sociais algo máis dun terzo da renda nacional dese ano. Se analizamos a evolución desta porcentaxe no período 2009-2018, presentada no gráfico de liñas de abaixo, observamos que a presión fiscal aumentou case cinco puntos nese período.

Gráfico 2. Evolución da presión fiscal en España no período 2009-2018

Cuestións para o alumno:

  • Completa a táboa seguinte:
  • Táboa 5. Presión fiscal (en porcentaxe) nalgúns países da Unión Europea

    2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
    Unión Europea (UE) 38,4                 40,2                
    Zona Euro 39,4 39,3 39,8 40,9 41,4 41,4 41,3 41,3 41,5 41,7
    Alemaña 40,1 38,8 39,1 39,7 39,9 39,6                
    Grecia                         39,5 41,5 41,5 41,5
    España 30,6 32,3 32,1 33,3 34,1 34,8 34,7 34,4 34,7 35,4
    Francia 44,1     45,4     47,5     47,7     48,3    
    Italia 41,8     41,4     43,5     43,1     42,1    
    Países Baixos     36,1     36,1     37,2     38,9     39,2
    Portugal                                        
    Suecia 44,4 43,4 42,6 42,8 43,2 42,9 43,3 44,6 44,7 44,4

  • De todos os países presentados, ¿cal presenta maior presión fiscal? ¿E menor? ¿En que posto se sitúa España?
  • Debuxa un gráfico de liñas coa evolución da presión fiscal media na Unión Europea no período 2009-2018.
  • ¿En que anos aumentou a presión fiscal na UE? ¿En que anos diminuíu? ¿Poderías calcular canto variou a dita presión fiscal entre o 2009 e o 2018 en termos relativos?
  • ¿Cal cres que é a causa ou causas que están detrás do aumento da presión fiscal en España a partir de 2009?